Osmanlı Döneminde Ramazan - 4

“Osmanlı Döneminde Ramazan”ın bu bölümünde, Topkapı’da Ramazan iftarlarından, baklava alaylarından ve Hırka-i Saadet ziyaretlerinden bahsedeceğiz.

Topkapı’da Ramazan İftarları

Osmanlı Döneminde Ramazan - 3

Halife Abdülmecid döneminde bir Huzur Dersi / Ressam: Hüseyin Avni Lifij

“Osmanlı Döneminde Ramazan”ın bu bölümünde, “Huzur Dersleri”nden bahsedeceğiz.

Prof. Dr. Mehmet İpşirli’nin verdiği bilgiye göre Osmanlı padişahları, Ramazan ayında din bilginlerini saraya davet eder ve tefsir dersleri yaparlardı. Padişahın huzurunda yapılan bu derslere, “Huzur Dersleri” denirdi. Osmanlılar’da Huzur Dersleri, 1759 yılından 1924 yılında hilâfetin kaldırılmasına kadar devam etmiştir.

Kuruluş yıllarından itibaren Osmanlı padişahları gerek ilmî ortamı canlandırmak, kültürel gelişmeyi sağlamak, gerekse iktidarlarını çeşitli kesimler nezdinde desteklemek ve hânedanın meşruiyetini ortaya koymak gibi düşüncelerle huzurlarında ilmî toplantılar yapmak üzere etraflarına ulemâyı toplama, hatta özel hoca edinme konusuna önem vermişlerdir.

Osmanlı Döneminde Ramazan - 2

Ramazan Tenbihnâmeleri

“Osmanlı Döneminde Ramazan”ın bu bölümünde, “Tenbihnâme”lerden bahsedeceğiz.

Osmanlı padişahları, dinî bakımdan son derece değerli bir ay olan Ramazan ayı boyunca halkın Ramazan ibadetlerini hakkıyla ifa edebilmeleri için, emniyet ve huzurun sağlanmasına çok önem verirlerdi. Bu maksatla padişahlar, sosyal hayatın değişik alanlarına dair birtakım düzenlemeler ve yasaklar hakkındaki talimatları, yazılı olarak halka ulaştırırlardı.

Prof. Dr. Nesimi Yazıcı’nın verdiği bilgiye göre “Ramazan Tenbihnâmeleri” adıyla anılan bu talimatlar, “Varaka-i Mahsûsalar” şeklinde yayınlanarak halka ulaştırılıyordu. Bu gün elimizde Tanzimat dönemi ve sonrasına ait Tenbihnâmeler olsa da, bu uygulamanın Tanzimat öncesinde de hayata geçirilmiş olduğu düşünülüyor.

Osmanlı Döneminde Ramazan - 1

Osmanlı şehirlerinde gündelik hayat, Ramazan ayı dışındaki aylarda da ezan vakitlerine göre tayin edilirdi. Minarelerden şehre yayılan ezanlar, müminleri namaza davet eden bir çağrı olmanın yanı sıra, onlara günün hangi zaman diliminde olduklarını da ihtar etmiş olurdu. Gün, sabah ezanıyla birlikte başlar, öğle vakti mola verilir, ikindi vakti son planlamalar yapılır, akşam ezanı vaktinde de çalışma faslı yavaş yavaş sona ererdi. Yatsı ezanı da, kılınacak namazın ardından, artık uyku vaktinin geldiğini bildirirdi.

Dolayısıyla ezanlar, ibadetler, sadece Ramazan ayında görünür hale gelen dinî unsurlar değildi. Ancak Ramazan ayı, o kendine has ruhuyla, iklimiyle, sesiyle, kokusuyla gelince de, hayat büsbütün değişir, bambaşka bir manevî mevsime girilirdi.