Manisa’da bir iyilik ve vefa abidesi: Morris Şinasi Milletlararası Çocuk Hastalıkları Hastanesi

Hastanenin ilk Başhekimi Op. Dr. Memduh Necdet Otaman’ın kızı

Turan Necdet Özcan, 94 yaşında hastaneyi ziyaretinde

Manisa’da 1855 yılında Sefarat Yahudilerinden fakir bir ailenin çocuğu olarak doğan Musa Eskenazi, 9 yaşında difteri (kuşpalazı) hastalığına yakalanır ve ölümle burun buruna gelir. Onu, Şinasi adında Müslüman bir doktor tedavi eder. Bu sebeple ailesi, Morris ismine Şinasi’yi de ekler. Gittiği ABD’de Morris ismini alır. Tütün ticareti yaparak, dünya devi Phillip Morris şirketine adını veren Morris Şinasi, Manisa’da bir hastane yaptırılmasını vasiyet eder. Morris Şinasi, 1929’da vefat eder. Vasiyeti gereği, bağışladığı parayla onun adına 1933 yılında Manisa’da hastane yaptırılır. Morgan Private Bank, hastanenin adının değişmemesi şartıyla hastaneye her yıl para yardımında bulunmaktadır.

Musa Eskenazi, 1855 yılında, Sefarad Yahudilerinden olan ailesinin dördüncü çocuğu olarak Manisa’da dünyaya geldi. Yahudi mezarlığında bekçilik yaparak yoksul ailesine yardım etti. Okuryazar olmadığı için bu işten çıkartıldı. Daha sonra da belirli bir süre tütün sanayisinde çalışarak tecrübe kazandı. Küçük yaşta difteri hastalığına yakalandı ve Manisa’da Hafsa Sultan Darüşşifa’da tedavi gördü. 15 yaşındayken kardeşi Salamon ile birlikte son derece yoksul bir şekilde Manisa’dan ayrılarak sığır taşıyan bir gemiyle İskenderiye’ye gitti. Burada gemilerin yük alma ve indirme işlerinde görev aldı. Garafollo adında tütün ticareti yapan zengin bir Yunan, onu sevdi ve yanına çırak olarak aldı. Eskenazi, otuz yaşına gelene kadar Garafollo’nun yanında kaldı ve bu süreçte tütün ticareti konusunda kendisini yetiştirme fırsatı buldu. Daha sonra da Garafollo’nun kendisine verdiği 25 bin dolar borç parayla Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti.

Amerika’ya göç edince, Morris ismini alarak Amerikan vatandaşı oldu; ama küçük yaşta yakalandığı difteri hastalığında kendisini tedavi eden Türk doktor Şinasi Bey’e duyduğu vefadan dolayı adına Schinasi (Şinasi) ismini ekledi. 1893 yılında patentine sahip olduğu sigara sarma makinesi ve bu makinede sarılmış bir paket sigarayla Kolomb Dünya Fuarı’na katıldı. O dönemlerde sigara içenlerin sigaralarını elle sarmalarından dolayı Moris Şinasi’nin bu makinesi, devrim niteliğinde bir yenilik olarak görüldü. Moris Şinasi, fuar sonrasında kardeşi Salamon’u da yanına aldırdı. İki kardeş, 1893 yılında Broadway’de “Schinasi Brothers Company” adında küçük bir sigara fabrikası kurdular. Fabrika işçilerini ise Manisa’dan getirttiler. İki kardeş, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ithal ettikleri tütünü sarıp hazır sigara olarak satarak belirli bir zenginliğe ulaştılar. Moris Şinasi, işleri sebebiyle sık sık seyahat ettiği Selanik’te iş arkadaşı Jozef Ben Rubi’nin kızı olan Laurette ile tanışıp 1903 yılında evlendi. 1916 yılında ise sahip olduğu şirket haklarını American Tobacco Company’e satarak iş hayatından çekildi.

Moris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi

1928 yılında hayatını kaybeden Moris Şinasi, servetinin 1 milyon Dolarını, doğup büyüdüğü Manisa’da bir çocuk hastanesinin kurulması için bağışladı. Bu miktarın 800 bin Doları ABD borsasına yatırıldı, geri kalan 200 bin Dolarla da hastane inşa edildi ve tıbbî ihtiyaçları karşılandı. Hastane, 15 Ağustos 1933 tarihinde düzenlenen bir törenle hizmete açıldı. Kendisinin yakılan bedenine ait külleri ise hastane duvarındaki “Moris Şinasi’nin doğduğu şehre hediyesidir” ibaresinin bulunduğu hatıra plakasının arkasına gömüldü. Günümüzde ABD borsasındaki gelirin bir kısmı, her yıl düzenli olarak hastaneye bağışlanmaktadır. Hastane, günümüzde Manisa Merkez Efendi Devlet Hastanesi bünyesinde “Moris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastalıkları Hizmet Binası” adı altında hizmet vermektedir.

J.F. Morgan Private Bank: İsmi değiştiyse ödeneği keseriz

2010 yılında, Manisa Doğumevi, Morris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi ile Merkez Efendi Devlet Hastanesi Başhekimlikleri, tek çatı altında birleştirildi.

Her yıl Morris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi’ne para yardımında bulunan J.F. Morgan Private Bank, bu haberi duyunca, Manisa İl Sağlık Müdürü Dr. Ziya Tay’a bir e-mail göndererek, “hastanenin isminin değiştiğine dair bilgi aldıklarının ve bunun doğru olması halinde yapılacak yardımların kesileceğini” bildirdi.

Dr. Tay, bu konuda şu açıklamada bulundu:

“Vakıf yetkililerine, yılbaşından itibaren Manisa Doğumevi, Morris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi ile Merkez Efendi Devlet Hastanesi başhekimliklerinin tek çatı altında birleştirildiğini ancak çocuk hastanesinin isminin Morris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi olarak kaldığını ifade ettik. Fondan yılda bir kez 33 bin ile 35 bin Dolar arasında para geliyordu. Bu yıl da gelmesini bekliyoruz.”

Morris Şinasi Milletlerarası Çocuk Sağlığı Derneği’nin üyeleri, Dr. Fahrettin Er’in başkanlığında bir heyet ile bu konunun gündeme gelmesinden bir hafta önce Amerika’ya giderek Morris Şinasi’nin torunları ve yakınlarıyla görüşmüştü.