Büyükada Rum Yetimhanesi hangi amaçla kullanılacak?

Buyukada Rum Yetimhanesi

Kültürel mirasın korunması alanında çalışmalar yürüten Europa Nostra, halen terk edilmiş vaziyette ve çökme tehlikesi altındaki Büyükada Rum Yetimhanesi’ni, koruma altına alınması gereken 7 kültür varlığı listesine dahil etti. Europa Nostra’nın fiilî olarak Türkiye temsilciliğini yürütmekte olan Bizim Avrupa Derneği de, binanın onarılması için kampanya başlattı.

Rum Ortodoks Patrikhanesi, binanın kendilerine iade edilmesi için 2005 yılında Türkiye aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) dava açmış, AİHM de 2010 yılında yetimhanenin Rum Patrikhanesi'ne devredilmesine ve Türkiye’nin Patrikhane’ye manevî tazminat ödemesine karar vermişti.

Fener Rum Patrikhanesi, Büyükada Rum Yetimhanesi’nin “Dinlerarası Diyalog Enstitüsü” olarak hizmet vermesi teklifinde bulunmuştu. Yetimhane, bu günlerde yeniden gündemde. Bu kez, Dünyanın en büyük ikinci ahşap binası olan yetimhanenin, bir kültürel miras olarak kurtarılıp korunması amacıyla kampanya başlatılıyor. Yeni kampanyanın, geçmişte olduğu gibi yine binanın “Dinlerarası Diyalog Enstitüsü” olarak kullanılması amacıyla mı yoksa sadece bir kültür mirasını korumak amacıyla mı başlatıldığı, net olarak bilinmiyor.

Europa Nostra ve Bizim Avrupa Derneği’nin faaliyetleri

Kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu (STK) olan ve 1963 yılından beri Avrupa’da faaliyet gösteren Europa Nostra, kültürel mirasın korunması alanında çalışmalar yapıyor. Aynı amaçla çalışan STK’lar da bu kuruluşun üyesi olabiliyor. Hâl-i hazırda 40 ülkeden üyesi var. Korunması gereken 7 kültür varlığı programı, 2013 yılında başladı. Herhangi bir STK, bu programa aday gösterebiliyor. Europa Nostra da bu adaylar arasından 7 kültür varlığını seçiyor. Bu varlıklar, Avrupa’nın en fazla yok olma tehlikesi altındaki 7 kültür varlığı olarak kabul ediliyor.

Europa Nostra’nın her ülkede nostraları / temsilcilikleri bulunuyor. Türkiye Temsilciliği için de “Europa Nostra Türkiye” isminin kullanılması gerekirken, kanunî engeller sebebiyle bu temsilciliği, Europa Nostra üyesi “Bizim Avrupa Derneği” yürütüyor. Büyükada Rum Yetimhanesi’ni programa Bizim Avrupa Derneği aday göstermiş. Kültürel Mirası Koruma Derneği ve Ulusal Ahşap Birliği de bu sürece destek olmuş. Yetimhanenin resmî sorumluluğu, Fener Rum Patrikhanesi’nde bulunuyor.

Bizim Avrupa Derneği, Büyükada Rum Yetimhanesi’ni yok olma tehlikesi altındaki 7 kültür varlığı listesine aday göstermesinin sebebini, “Yetimhane, gerçekten yok olma tehlikesiyle karşı karşıya” diyerek açıklıyor. İstanbul ve Adalar kültürünün ayrılmaz bir parçası olduğu belirtilen yapı, 1800’lü yıllardan bu güne kalan, büyüklüğü ve yapı tekniği bakımından Avrupa’da birinci, Dünya’da ikinci sırada yer alıyor. Yapının onarılması, hem ciddi bir uzmanlık hem de yüklü miktarda maddî kaynak gerektiriyor.

Büyükada Rum Yetimhanesi’nin onarılması için 1980’li yıllardan bu yana çeşitli teşebbüslerde bulunulmuş; ancak tamiratı gerçekleştirmek mümkün olmamış.

Bizim Avrupa Derneği, Büyükada Rum Yetimhanesi’nin onarılması için, geçmişten bu güne kadar bu konuyla ilgilenmiş olan bütün kişileri ve kurumları bir araya getirmek ve bir kampanya başlatmak istiyor.

Burçin Altınsay Özgüner

İngiltere’deki Tarihî Yapıları Koruma Derneği’ne kabul edilen ilk Türk mimar olan Burçin Altınsay Özgüner, bu konuda Medyascope TV’ye yaptığı açıklamada, “Daha önce Dinlerarası Diyalog ve Çevre Enstitüsü kurulması gibi bir önerisi var Patrikhanenin ve olabilir, böylesi bir kamusal kullanıma yönelik en uygun işlevin seçilmesi; ama bütün bunlarla birlikte, aslında belki onlardan da önce, yıkılmaması için strüktüel önlemlerin alınabilmesi için çalışmak gerekiyor” diyor.

Europa Nostra’dan kendilerine maddî kaynak aktarılmayacağını belirten Özgüner, Türkiye’ye gelecek olan uzman heyetin, daha çok yol gösterici tavsiyelerde bulunacağını söylüyor. Başlatacakları kampanya için maddî kaynak temin etmeye yönelik çalışmaları başlatacaklarını ifade eden Özgüner, Restorasyon Arkeoloji ve Müzecilik Teknolojileri Fuarı “Heritage İstanbul 2018”de birtakım etkinlikler gerçekleştireceklerini ve bu konuyu gündeme getireceklerini kaydediyor.

Burçin Altınsay Özgüner, Avrupa Parlamentosu’nun 218 yılını Avrupa Kültürel Miras Yılı ilân edilmiş olması hakkında da değerlendirmeler yaptı.

Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi ile (ICOMOS) 29 Mart’ta ortak bir panel düzenleyeceklerini belirten Özgüner, panelde, 1975 Avrupa Mimarî Miras Yılı’ndan bu güne bu konuya bakıştaki dönüşümü ele alacaklarını, Büyükada Rum Yetimhanesi’ni de bu vesile ile kamuoyunun gündemine getireceklerini söylüyor.